TYT Sosyal Bilgisi Deneme – 5

İlk Çağda Anadolu'da hukuk kuralları daha çok Hititler'de görülmektedir. Hititler'de medeni hukuk ve ceza hukuku büyük gelişme göstermiştir. Hitit kanunları hür vatandaşlara olduğu gibi kölelerede mülkiyet hakkı tanımıştır. Hititler Mezopotamya'dan aldıkları kanunları yeniden düzenleyerek kendilerine uygun hale getirmişlerdir. Kişilere karşı işlenen cezalar daha çok fidye usulüne göre cezalandırmıştır. Kısas esaslı kanunlar Mezopotamya uygarlıklarında görülür. Ölüm cezasının ayaklanmalara verilmesinin nedeni devleti ve otoriteyi korumakla ilgilidir. Cevap B

Orhun yazıtlarında Çinlilerin Türk Devletlerini yıkmak için uyguladığı planlarla beraber onlardan nasıl korunacağı da anlatılmıştır. Ayrıca Bilge Kağan döneminde Basmiller,Kartuklar, Kırgızlar ve Türgişlerle mücadele edilerek itaat altına alınmışlardır. Özellikle Bilge Kağan'm ölümünden sonra hanedan üyeleri arasındaki kavgalar ve düşman olarak gösterilen. Karluk, Uygur ve Basmillerle birleşilerek Kök Türkleri yıkmak için mücadele ettiklerini görmekteyiz.Bu nedenlerle daha çok tarih bilinci olarak değerlendirilmelidir. Ulusal bilinç denemez. Çünkü karşısındakilerde Türk devlet veya topluluklarındandır. Cevap B

Abbasiler Dönemi İslam kültür ve medeniyetinin geliştiği dönemlerin en önemlilerinden birisidir. Abbasi hükümdarlarından Harun Reşid: Amoria ve Ankara'nın Bizans'tan alınmasından sonra eski Yunan el yazmalarını Doğu Roma'dan istemiştir. Halife Memun ise Doğu Roma İmparatoru III. Michael'e karşı kazandığı zaferden sonra Antik filozofların henüz Arapça'ya çevrilmemiş eserlerini ister. Onları tercüme ettirir. Bağdat'ta ve Samarra'da kütüphaneler kuruldu. Beytü'l Hikme adıyla ilim merkezleri oluşturuldu. Abbasiler döneminde gözlemevi açılarak yıldızları ve burçları araştırdılar. Bunların hepsi bilimsel çalışmalara ve kültürel faaliyetlere önem verildiğini gösterir. Cevap D

Türkiye Selçukluları'nın Büyük Selçuklu Devleti'nin toprak sistemi olan ik'tayı kullanması onun devamı gibi hareket etmesi görülmüştür. Ancak büyük ik'talar vererek güç sahibi olmayı engellemek istemiştir. Ayrıca güvenlikten sorumlu olan subaşıların yetkilerinin kısıtlanmasıyla onların da güçlenmesi ve ileride devlet için tehlike olması önlenmek istenmiştir. Bundaki amaç da merkezi otoritenin bozulmasını önlemek ve ülke bütünlüğünü korumaktır. Cevap C

Osmanlı Devleti Beylikten Devlete Geçiş Döneminde Balkanların fethiyle beraber iskan politikasını başlatmıştır. Osmanlı iskan politikası şuurlu ve bilinçli bir yerleştirmedir. Bundaki temel amaç feth edilen yerlerin İslamlaştırılması ve Türkleştirilmesidir. Bu göç hareketi gelişi güzel değildir. Yerleştirmenin ve yerleşen halkın yerinden etmenin kuralları vardır. Öncelikle konar göçer Türkmen aşiretleri tercih edilirken onlara yurt bulma ve asayişsizliği ortadan kaldırma hedeflenmiştir. Feth edilen yerde nüfus yoğunluğunu Türkler lehine değiştirerek istihbarat ve güvenlik sağlamada kullanmak istenmiştir. Cevap A

1774'te imzalanan Küçük Kaynarca Antlaşması ağır şartlar içeren bir antlaşmadır. Osmanlı Devleti hem toprak kaybına hem prestij kaybına uğramıştır. Rusya özellikle Ortodoksların koruyuculuğu hakkını elde ederek Panortodoks politikasını gerçekleştirmek istemiştir. Daha önce Ortodoksların koruyuculuğu dostluk gereği Fransa'ya verilmişti. Böylece Rusya bu hakkı alarak Osmanlı Devleti'nin içişlerine doğrudan karışma fırsatı elde etmiştir. Cevap B

TBMM, 23 Nisan 1920'de açıldığı dönemde ülke olağanüstü şartlar yaşıyordu. Bir yandan Osmanlı Hükümeti'nin baskısı diğer yandan İtilaf Devletlerinin baskısı nedeniyle bazı kimseler katılımda tereddüt göstermişlerdir. Özellikle o günkü şartların olumsuzlukları, ulaşım, araç ve maddi imkanların yetersizliği de etkili olmuştur.Bu nedenlerle katılım az olmasına rağmen yine de ulusal egemenliğin gerçekleştirilmesine çalışılmıştır. Cevap C

1756 -1763 yılları arasında İngiltere'nin Fransa ile yaptığı savaşları kazanmasına karşın ekonomisi bozulmuştur.İngiltere ekonomik kayıplarını gidermek için Amerika'daki kolonilerine vergisinin artırılmasını istedi. Özellikle çay ve tütün vergisini. Koloniler İngiliz mallarını boykot ettiler. Kendilerine danışılmadan vergi konulmamasını istediler. (1774 I. Filedelfiya Kongresi) İngiltere'nin bu kararları kabul etmemesiyle koloniler yeniden toplandı. (1776 II. Filedelfiya Kongresi) George Washington'un örgütlediği koloniler sekiz yıl süren savaşlar sonunda İngiltere'yi yendiler. 1783'de ABD bağımsızlığını ilan etti. Koloniler ekonomik yaptırımları memnuniyetle karşılamamıştır. Bu nedenle ekonomik amaçlar siyasi oluşumları etkilemiş, Amerika kıtasındaki İngiliz sömürgeciliğine darbe vurmuştur. Cevap C

İtalya sömürge yarışında geç kalmıştı. Gelişen sanayisine petrol ve hammadde elde etmek için Trablusgarp'ı işgal etmek istiyordu.Akdeniz'de Mısır'ı İngilizler, Tunus ve Cezayir'i Fransız'lar işgal etmişti. Rusya'nın sıcak denizlere inme politikası vardı. Akdeniz havzasındaki ekonomik çıkar mücadelesi nedeniyle İtalya İngiltere, Fransa ve Rusya'nın onayını alarak hareket etmek zorundaydı. Avrupa devletleri İtalya'yı Almanya'nın yanından uzaklaştırmak için çalışıyorlardı. Bu nedenle işgale ses çıkarmama vaadinde bulundular İtalya'nın siyasi desteğe ihtiyacı vardı. Askeri destek istemiyordu. Kendisine tepki gösterilmemesini istiyordu. Cevap D

Yunanistan I. Dünya Savaşı'na İtilaf Devletleri safında katılmıştı. Ancak Osmanlı Devleti'nin topraklarının paylaşılma tasarılarında yoktu. İngiltere Paris Barış Konferansında (18 Ocak 1919) Akdeniz havzasında İtalya'nın güçlenmesini engellemek için gizli antlaşmalarla İtalya'ya verilen Batı Anadolu'yu Yunanistan'a verecekti. Yunanlıların Megola idea düşüncesi, Türkiye sınırına yakın olması ve etnik köken olarak aynı olduklarını iddia ettikleri Rum varlığının olması nedeniyle İngiltere ve ABD'nin onayını alarak işgallere başlamıştı. Anadolu halkı Yunan işgallerinin kalıcı olacağı düşüncesiyle işgallere silahla karşılık verme yolunu seçti. Bu nedenle her üç durumda da mücadele etkili olmuştur. Cevap E

I. TBMM, ilk kuruluşundan itibaren ulusal egemenlik üzerinde vurgu yapmıştır. "Hakimiyet bila kaydu şart ulusundur." demiştir. Türk ulusal mücadelesi Türk milliyetçiliği ekseninde yapılmıştır. Meclis önce Büyük Millet Meclisi adıyla açılmasına rağmen kısa süre sonra Türkiye Büyük Millet Meclisi adını almıştır. Ulusal egemenliğin en önemli şartı halk egemenliği ve demokrasidir. Teokrasi ise, devletin dini kurallara göre yönetilmesi ve bir din adamının lider olması şeklidir. Cevap B

I. İnönü Savaşı (6-10 Ocak 1921)de Yunanlılara karşı düzenli ordunun kazandığı ilk askeri başarıdır. İtilaf Devletleri daha önce siyasi olarak tanımadıkları TBMM'yi tanımak zorunda kalmış ve Osmanlı Hükümeti temsilcisiyle beraber Londra Konferansı'na çağırmıştır. Türk milleti savaşı yürüten TBMM'ye daha çok güven duymaya başlamıştır. Asker alma işi hızlanmıştır. Çünkü savaşın kazanılacağı ümidi artmıştır. I. Sonuç dış politikayla ilgilidir. II. ve III. sonuç ise toplumsal kaynaşma ile ilgilidir. Cevap D

Doğu Cephesi'nde Kazım Kara Bekir Paşa'nın Ermenilere karşı yürüttüğü askeri harekat başarıyla sonuçlanmıştır. Doğu sınırı Ermeniler ile imzalanan Gümrü Antlaşması (3 Aralık 1920)'yla problem olmaktan çıkarılmıştır. Bu durum diplomatik bir başarıdır. Çünkü TBMM, Ermenilerle yapılan antlaşmayla istediğini elde etmiştir. Tekalifimilliye Emirleri (7 - 8 Ağustos 1921) yayınlanmıştır. Amaç, Eskişehir Kütahya Savaşları'nda silah, erzak ve cephane yetersizliği nedeniyle yenilen ordunun ihtiyacını karşılamaktır. Diplomatik bir başarı değildir. Londra Konferansı'nın toplanması Türk Ordusu'nun I. İnönü Savaşı'nı kazanması sonrasında yapılmıştır. Bu olayda TBMM'nin ve Türk ordusunun diplomatik bir başarısıdır. TBMM temsilcisi buraya çağrılmış ve muhatap kabul edilmiştir. Cevap D

Demokrasilerin vazgeçilmez unsurlarından birisi de siyasi partilerin varlığıdır. Cumhuriyetin ilk kurulan partisi (Cumhuriyet Halk Fırkası'dır) Uzun süre ülkeyi bu parti tek başına yönetmiştir. 1924'te Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, 1930'da Serbest Cumhuriyet Fırkası kurulmuştur. Ancak Şeyh Sait İsyanı ve Menemen Olayı nedeniyle bu partiler kapatılmıştır. Atatürk Meclis'te demokratik bir şekilde özgürce fikirlerin tartışılmasını istemiştir. Cevap A

Türkiye Cumhuriyeti, 1932'de Milletler Cemiyeti'ne üye olmuştur. Amacı dünya barışına katkı sağlamaktır. 1934'te Balkan Antantı'nın kurucularından olmuştur. Amacı bölgesel güvenliğe katkıdır. 1937'de Sadabad Paktı'nın kurucularındandır. Bundaki amacı da bölgesel barışa katkıdır. 1936'da Montrö Boğazlar Sözleşmesi'ni imzalaması ise kendi güvenliğini özellikle Boğazların güvenliğini sağla- mak amaçlıdır. Cevap E

Türk kadını Kurtuluş Savaşı yıllarında oldukça önemli vazifeler yapmıştır. Anadolu'da Milli direnişe destek vermek için bir çok kadın cemiyeti ve derneği kurulmuştur. Kurtuluş Savaşı'nda ordunun ihtiyacını karşılamak için sırtında, kağnısıyla cephane taşımıştır. Bu sözleriyle Mustafa Kemal Türk kadınını taktir ederek daha üstün özelliklere sahip olduğunu belirtmiştir. Cevap E

Anayasa'ya göre savaş, barış ve askerin sınır ötesine çıkması TBMM yetkisindedir. TBMM bu yetkisini aldığı bir kararla zaman zaman diğer kurumlara geçici ve sınırlı olarak devredebilir. Cevap C

Orman yangınları teknolojik gelişmeler olmadan da görülebilen bir olay olduğundan teknolojik gelişmelere, insanın doğayı etkilemesine örnek verilemez. Cevap C

Bölgenin yeryüzü şekillerine fiziki haritalarda ulaşılabilir.Sadece koordinatların verildiği haritada yeryüzü şekilleri verilmemiştir. Cevap D

Gözlemcilerin verdiği bilgilere göre 1. ve 2. gözlemci Kuzey Yarım Küre'de ve aynı enlem üzerindedirler (Gece gündüz süre farkları eşit). 21 Haziranda 16 saat gündüz yaşayan bir yer 21 Aralık tarihinde 8 saat gündüz yaşar.1. gözlemcinin bulunduğu yerde gündüz süresi 16 saatse,güneş doğduktan 16 saat sonra batar. Güneşin doğmasıyla tepe noktasına çıkması arasındaki zaman (8 saat),tepe noktasıyla batma arasındaki zamana (8 saat) eşit olur. Bu yüzden güneş 12-8 = 04.00 da doğar. Cevap A

1 numaralı alan Ekvator'da termik alçak basınç 2 numaralı alan Kuzey Yarım Küre yüksek basınç çevresine rüzgar göndermiş. 3 numaralı alan yüksek basınç (alçalıcı hava hareketleri olduğundan rüzgar göndermiş). 4 numaralı alan termik yüksek basınçtır (kutuplar çok soğuk). Cevap D

Haritada belirlenen alanlardan 1 ve 5 numaralı alanlardaki iklim günümüzden farklı olurdu. Çünkü bu alanlarda dağların uzanış yönü haritadakinin tam tersidir.Ege ve Batı Akdeniz kıyılarında dağlar kıyıya dik uzanır. Bu yüzden denizel iklim şartları etkisini iç kesimlerde de gösterir. Şekilde belirlenen durumda denizel etki iç kesimlere sokulamaz ve karasal iklim şartları görülürdü. Cevap E

Akarsular; plato, ırmak adası, dev kazanı, peri bacaları oluşturabilir. Rüzgarlar; mantarkaya, kovuk, yardang oluşturabilir. Buzullar; sander, moren oluşturabilir. Dalgalar; falez, köpü, mağara, plaj oluşturulabilir. Gelgit; Haliç oluşturulabilir. Cevap C

Aylar arasında, akım farkının en az olduğu ve akımın fazla olduğu akarsu ulaşıma daha elverişli olur. Cevap D

Rüzgar sıcaklığı ile enlem faktörü arasındaki ilişkiye göre, Güney Yarım Küre'de kuzeyden esen rüzgarlar hava sıcaklığını artırır. Cevap B

Türkiyede en az yağış alan bölge İç Anadolu Bölgesi'dir.(2). Güneydoğu Anadolu Bölgesi (6) ise şiddetli buharlaşma nedeniyle yaz kuraklığının en etkili olduğu bölgedir.(6). Bu yüzden 2 ve 6 nolu alanlarda orman en azdır. Cevap B

Piramitlerde nüfus miktarları verilmiştir. I. ülkede nüfus aralıkları 2 milyon artarken, II. ülkede 6 milyon artmaktadır. Bu yüzden II. ülkenin nüfusu I. ülkeden fazladır. Cevap A

Makineleşme doğal değil beşeri nedenlerdendir. Cevap A

Grönland Kuzey Yarım Küre'de ve kuzey kutbuna yakın bir yerde bulunduğundan önce güney kesimlerinde buzullar eriyecektir. Cevap C

Her bölge kriterine giren alanda insan yaşayacak diye bir kaide yoktur. Örneğin kutup bölgelerinde insan yaşamaz. Cevap E

Grafiklerde, nüfusun sektörlere göre dağılmı oran olarak verilmiştir. Bu nedenle nüfus sayısı hakkında yorum yapılamaz. Cevap D

Parçaya göre insanoğlu yaptığı bir çeşit gözlemden sonra şaşkınlığa uğruyor. Buna bağlı olarak merak ediyor ve felsefe bu sürecin sonunda ortaya çıkıyor. Yani felsefe insanın özel bir tür eyleminin, merakının sonucudur. Cevap A

Parçadan felsefede aynı soruya farklı yanıtlar verilebildiğine (yaklaşım-söylem farkı), bu bilginin kişiden kişiye değişirliğine (öznelliğine) ve her filozofun kendi açıklamalarının doğruluğunu savunduğuna ulaşılabilir. Ancak parçadan felsefi görüşlerin onu üreten düşünürlerden bağımsız ele alınması düşüncesine ulaşılamaz. Cevap C

Agrippa, insan bilgisinin, "bilgi" denilen şeyin birtakım varsayımlar ile ön kabullere dayandığını ve mutlak bilgiye ulaşmanın imkansızlığını vurgulamasıyla şüpheciliği (septisizmi) devam ettiren bir düşünürdür. Parçada yer alan "Hiç bir şey bilinemez." yargısı da doğru bilginin imkansız olduğu anlamına gelir. Cevap E

Parçada Bergson'un gerçekliği süre ile açıkladığı belirtilmiştir. "Gerçekten var olanlar maddi şeyler değil süredir." sözü de bu ifadeyi farklı şekilde açıklamaktadır. Cevap B

Nesnel olmak, sadece nesnel gerçeklikten hareket etmek; inanç istek, düşünce ve önyargılarını bir kenara bırakıp olgunun kendisine yönelmek demektir. Parçada bilimin bu özelliği açıklanmaktadır. Cevap E

Demokritos mekanik materyalizmin İlk Çağ'daki temsilcisi olarak bu parçadaki örnekte ve son cümlede vurgulandığı gibi evrendeki düzenin kendiliğinden oluştuğunu göstermek istemiştir. Cevap A

Parçada Stuart Mili bireysel mutluluğu toplumsal mutluluğa bağlamıştır. B seçeneğinde ise buna karşıt bir görüş yer almıştır. Cevap B

Parçada insanların dünyada mutlak bir özgürlük ve eşitlik sağlandığında yönetimsiz (devlet, siyaset v.s.) kalsa da yaşayabileceği anarşistlerin temel görüşü olarak görülmektedir. Cevap E

Parçadan ulaşılabilecek sonuç bilimsel yargıların nesnel, değer yargılarının (estetik yargılar da değer yargıları içerisinde ele alınabilir) ise öznel olduğudur. Cevap D