Fiiller Online Deneme Sınavı

Kılış: Nesne alan fiillerdir. Yani özne, yaptığı eylemle mutlaka başka bir varlığı etkilemelidir. Kılış, oluş ve durum fiillerinden sadece kılış fiilleri nesne alır. Kılış fiillerini bulmanın en kolay yolu, fiilin başına “onu” sözcüğünü getirerek fiili okumaktır. (Bu yöntem nesne alan fiilleri, yani geçişli fiilleri bulmanın kesin yoludur.)Örneğin, söylemek fiili, “(onu) söyledim” şeklinde okuduğumuzda anlamlı olduğuna göre kılıştır. Ama susamak fiili, “(onu) susadım” şeklinde okuduğumuzda anlamlı olmaz, demek ki nesne almayan bir fiildir ve kılış olamaz. Oluş: Kendiliğinden olma anlamı taşıyan bu fiillerde, bir durumdan başka bir duruma geçme yani niteliğin değişmesi söz konusudur. Solmak, büyümek gibi. Durum: Öznenin hareket halinde olmadığı, yani durağan olduğu fiillerdir. Bu fiillerdeki en önemli özellik, bu fiilin bitmesi için mutlaka öznenin başka bir eyleme geçiş yapması gerekir. Oturmak fiilinde olduğu gibi. Oturmak eylemini yapan özne durağandır, eyleminde sabittir, eylemi süreklilik anlatır ve

ağlamak (durum)- yaşlanmak (oluş)- susmak(durum)

beklemek(kılış) – uzanmak(durum) – uyumak(durum)

kesmek (kılış)- içmek (kılış)- koşmak(durum)

yırtmak(kılış) – yüzmek(durum) – yürümek(durum)

serinledi: Oluş

İlk soruda yaptığımız açıklamalar doğrultusunda bu soruda da eylemleri “onu” getirerek okursak kılış fiilini hemen bulabiliriz. seyredeceğiz: (onu,maçı seyredeceğiz) kılış

uyandı: durum

yürüdüler: durum

ağarmıştı: oluş

iyi(kök) – leş(yapım eki) – tir (yapım eki) – il(yapım eki) – meli(çekim eki): Türemiş

kon(kök) – ul(yapım eki) – acak(çekim eki: Türemiş

Yapı sorulduğu zaman, sözcüğün basit, türemiş veya birleşik olmasından bahsediliyor demektir. ön(kök) – le(yapım eki) – e (-ebilmek fiilinin olumsuzu) – me(olumsuzluk eki) – yor(çekim eki): Birleşik fiil

gerek(kök) – li(yapım eki) – dir(çekim eki): Türemiş

tut(kök) – uk(yapım eki) – la(yapım eki) – n(yapım eki) – mış(çekim eki) – tı(çekim eki): Türemiş

ağlayın: fiil

ser: fiil

bırak: fiil, olayım: fiil

daldı: fiil

Yüklemin türü soruluyorsa, isim veya fiil olma durumundan bahsediliyordur. vardı: isim

kon – ur: geniş zaman

duy – (u)yor: şimdiki zaman

Haber kipleri: Duyulan geçmiş, öğrenilen geçmiş zaman, şimdiki zaman, gelecek zaman, geniş zaman. kal – dır(yapım eki): emir kipi

git – (e)r: geniş zaman

ara – dı: geçmiş zaman

Fiilin bir zamana göre çekimlenip de başka bir zamanı kastetmesine fiilde anlam kayması denir. kalk – (ı)yor: Şimdiki zamanla çekimlenmiş; ancak cümlenin anlamı gelecek zamandır. Çünkü otobüs henüz kalkmamıştır, sonra kalkacaktır.

ara – sın(kişi eki): emir kipi

gör – se: dilek-şart kipi

çık – a: istek kipi

götür – meli: gereklilik kipi

Haber kipleri: Duyulan geçmiş, öğrenilen geçmiş zaman, şimdiki zaman, gelecek zaman, geniş zaman. Dilek kipleri: Emir kipi, istek kipi, gereklilik kipi, dilek-şart kipi esirge – di: geçmiş zaman

git – ebil – ir: geniş zaman

Bir yüklemde zaman anlamı olması demek, o yüklemin haber kiplerinden biriyle çekimlenmesi demektir. Çünkü fiilere zaman anlamı haber kipleriyle verilebilir. et – me – y – e: istek kipi

ver – il – ecek: gelecek zaman

yap – (ı)yor: şimdiki zaman

gerek – (ı)yor: şimdiki zaman

ayır- t: Fiil (geçmiş zamanla çekimlenmiş)

gel – (i)r: Fiil (geniş zamanla çekimlenmiş)

geç – (e)r: Fiil (geniş zamanla çekimlenmiş)

Bu tarz sorularda yüklemi isim olan cümleyi bulmamız gerekir. yay(fiil kökü) – gın(isim tür. yapım eki): İsim (ek-fiille çekimlenmiş)

kle – meli: Fiil (gereklilik kipiyle çekimlenmiş)

düşün – e(istek kipi): basit çekimli ol – iver – miş(geçmiş zaman): basit çekimli

ol – r(geniş z.) – du(hikaye bileşik zaman): bileşik çekimli ağla – r(geniş z.) – dı(hikaye bileşik z.): bileşik çekimli

çek – e(istek kipi): basit çekimli inile – r(geniş z.): basit çekimli

Fiil tek kip eki alırsa basit zamanlı, iki kip eki alırsa da bileşik zamanlıdır. kaybet – di(geçmiş z.): basit çekimli öksür – yor(şimdiki z.) – du(hikaye bileşik z.): bileşik çekimli

es – (e)r(geniş z.): basit çekimli

Fiilin bir zamana göre çekimlenip de başka bir zamanı kastetmesine fiilde anlam kayması denir. düşün-yor: Şimdiki zaman. Düşünme eylemini şu an yaptığına göre şimdiki zaman kullanılır. Dolayısıyla anlam kayması yoktur.

uyan – yor: Şimdiki zaman. Cümlede her sabah dendiğine göre geniş zaman kullanılmalı.

getir – r: Geniş zaman. Akşama getirmekten bahsettiğine göre gelecek zaman söz konusu.

telefonlaş-yor: Şimdiki zaman. “Haftada bir” geniş zamanı ifade eder.

vermi – yor: Şimdiki zaman. Genel bir düşünce belirttiğine göre geniş zaman kullanılmalı.