TYT Sosyal Bilgiler Deneme – 3 (Çözümlü)

Anadolu'da Tarih Öncesi Çağlardan olan Maden Devrinin yaşandığı zaman diliminde, Mezopotamya ve Mısır'da yazının kullanılmaya başlanmasıyla Tarih Çağlarına geçilmesi bu medeniyetlerin Anadolu'dan ileri olduğunu gösterir.Anadolu medeniyetlerinin Mısır ve Mezopotamya medeniyetlerinden etkilendiği bu metinde yoktur. Mısır ve Mezopotamya'da Maden Devri yaşanmamıştır denilemez. Çünkü metne göre bilinmiyor. Toplumların Tarih Çağlarını farklı dönemlerde yaşadığı görülmektedir. Cevap C

Uygurlar 744-840 yılları arasında Orhun ve Selanga kıyılarında devlet kurmuş ve yaşamışlardır. Uygurlar göçebelikten yerleşik hayata geçen ilk Türk devletidir.Yerleşik hayatın gerekleri olan tarımla uğraşmışlardır.Ayrıca temsil ettikleri dini inancın gereği mimari eserler, resim ve heykeller yapmışlardır.Mani dini savaşmayı ve et yemeyi yasakladığı için savaşçılık özelliklerini kaybetmişlerdir. İpek Yolu için mücadele etmeleri Mani dini ile ilgili değildir. Cevap A

Büyük Selçuklu hükümdarı Tuğrul Bey Bağdat'ı Şii Büveyhoğullarının işgalinden kurtarmak için Abbasi halifesi Kaim Bi Emrillah'ın daveti üzerine 1055'te Bağdat'a sefer düzenledi. Aynı zamanda Fatımilerin saldırılarına karşı koyarak Abbasi halifeliğini güçlendirdi. Halife Tuğrul Bey'e 1058'de iki altın kılıç kuşatarak ona "Doğu'nun ve Batı'nın Sultanı" unvanını verdi. Bu durum İslam dünyasının dünyevi hakimiyetinin Selçuklulara geçmesi demekti. Anadolu'ya akınlar düzenlenmesi ve Bizans saldırılarına karşı koyması kendi devleti ve politikası gereği idi. Cevap A

İngiltere'de 1215'te Kral Yurtsuz Jean ile soylular arasındaki mücadele sonucu Yurtsuz Jean'ın yetkilerinin kısıtlanması kararı alındı.Kral istediği zaman vergileri artıramayacak istediği kişileri cezalandıramayacak gibi kararlar alındı. Aynı zamanda parlamento kurularak kısmen de olsa halkın bir kısmı yönetimde söz sahibi olmaya başladı. Magna Charta aynı zamanda Kralın ve soyluların şartlı antlaşması gereği ve uyulması gerekli kuralları onaylaması anayasa niteliği taşımaktaydı. Avrupa'da "Büyük Sarfın ilanı özgürlükler ve demokrasi yolunda ilk adım olmuştur. Cevap E

Osmanlı Devleti'nin kurulduğu ve genişlemeye başladığı süreçte Balkanlar'dan Bizans'ın Trakya, Sırp Despotlukları, Bulgarlar'ın, Boğdan Prensliği'nin, Eflak Prensliği'nin, Macar Krallığı'nın ve Bosna Krallığı'nın toprakları vardı. Bunlar dini ve mezhepsel nedenlerle sürekli savaş halindeydi. Dolayısıyla siyasi birlikten yoksunlardı. Anadolu'da ise Anadolu Selçuklu Devleti yıkılma sürecini yaşıyor ve Bizans eski gücünü kaybetmişti. Tekfurlar arası mücadele sürüyordu. Moğol istilası nedeniyle Anadolu'da birçok beylik kurulmuştu. Bu durumlar Osmanlı Devleti'nin kuruluş aşamasında sınırlarını genişletmesine neden olmuştur. Osmanlılar kısa sürede Anadolu ve Balkanlar'da siyasi birliği sağlamıştır. Cevap C

Osmanlı Devleti Selçuklulardan alarak geliştirdiği Tımar Sistemi ile Eyalet Askerleri denilen bir ordu oluşturmuştu.Devlet Tımar Beylerine dağıttığı Has, Zeamet ve Tımar adı verilen "Dirlikler karşılığında üç bin ya da beş bin akçe gelir karşılığında bir atlı asker "Cebelu" beslemek ve savaşa hazırlamak zorundaydı. Böylece devlet hazinesinden para harcamadan bir ordu kurulmuş oluyordu. Böylece devlet hazinesinin yükü azalıyordu. Cevap B

Osmanlı Devleti Arayış Yıllarında da birçok yenilik yapmıştır. Ancak yenilikler daha çok askeri alanda olmuştur.Yeniliklerde Batı örnek alınmamıştır. Gerileme döneminin en önemli ıslahat devri olan Lale Devrinde ıslahatlar ilk defa Batı'lı tarzda yapılmaya başlanmıştır.Sivil mimari geliştirilmiş, kağıt fabrikası açılmış ve matbaa kurulmuştur. Cevap D

19. yüzyılda Avrupa devletleri, Osmanlı Devleti'ndeki gayrimüslimlere yönelik hakların yeterli olmadığını, onlara yeni haklar verilmesini istiyorlardı. Osmalı Devleti dıştan gelen bu baskıları engellemek için 1856'da Paris Konferansı'nın devam ettiği sırada Islahat Fermanı'nı yayınladı. Gayrimüslimlere çeşitli haklar tanındı. Din ve vicdan özgürlüğü, kilise, okul, hastane açabilme hakkı verildi. Gayrimüslimler de devlet memuru olabilecek, herkesin gelirine göre vergi alınacak, cizye vergisi kaldırılacaktı.Yabancılar Osmanlı toprakları üzerinde mülk edinebilecekti. Ancak Osmanlı Devleti Avrupalı Devletlerin içişlerine karışmasını önleyemediği gibi azınlık hakları ve mal mülk edinme haklarını kullanarak daha çok müdahale ettiler. Özellikle mal mülk edinme hakkı ile Osmanlı ülkesindeki bir çok şirket yabancıların eline geçti. Cevap C

II Balkan Savaşı sonunda Osmanlı Devleti Bulgaristan'la İstanbul (1913), Yunanistan'la Atina (1913) ve Sırbistan'la İstanbul (1914) Antlaşmalarını imzaladı. Bu ülkelerde kalan Türklerin Türkçe eğitim, kendi din görevlilerini atama,vakıflarını idare etme ve mülk edinebilme gibi hakları koruma altına alındı.Edirne ve Kırklareli II. Balkan Savaşı'yla alındı. Bu durum siyasi bir sonuçtu. Ege Adalarının ve Arnavutluk'un durumu büyük devletlerin kararına bırakılacaktı. Her üç durumda da siyasi ve sosyal sorunlar yaşanmıştır. Cevap E

Amasya Genelgesi Türk Kurtuluş Savaşı'nın amaç, gerekçe ve yönteminin belirlendiği yerdir.Amasya Genelgesi'nin maddelerinden birisi de "Ulusun durumunu belirtmek ve halkın sesini Dünya'ya duyurmak için her türlü etkiden uzak milli bir kurul oluşturulmalıdır.Bunun için Anadolunun en güvenli yeri olan Sivas'ta ulusal bir kongre acele olarak toplanmalıdır." denilerek ileride çıkacak işgallere karşı halkın örgütlenmesi ve mücadeleye başlaması amaçlanmıştır. Cevap C

Mondros Mütarekesi sonrasında yararlı cemiyetlerin yanında zararlı cemiyetler de kurulmuştu.Türk ve Müslümanlar da kurtuluşu yanlış yerde arayanlar veya kurtuluş ümidini kaybedenler farklı düşünce altında cemiyetlere üye olmuşlardır.Milli Mücadele'nin başarısız olacağı ve işgalleri hızlandıracağını düşünerek Milli Mücadelenin karşısında yer almıştır. Cevap C

Sakarya Savaşı'nın kazanılmasının en önemli siyasi sonuçlarından birisi de Fransızlarla 1921'de yapılan Ankara Antlaşmasıdır. İlk kez bir İtilaf Devleti TBMM'yi ve Misakımilli'yi resmen tanımıştır.Fransa ile savaş durumu sona ermiş ve Güney Cephesi kapanmıştır. Bu durum İtilaf Devletleri arasında ayrışmaya neden olmuştur. Fransa'nın çekilme kararı İngilizlerin TBMM'ye barış teklifi yapmasına ortam hazırlamıştır. (22 Mart 1922) Cevap E

Mustafa Kemal'e ve inkılaplarına muhalif olanların bir kısmı onun ortadan kaldırılmasıyla inkılapların başarısız olacağı, eskiye geri dönüleceği ve hilafet ile saltanatın tekrar getirileceği düşüncesiyle 16 Haziran 1926'da Mustafa Kemal'in İzmir ziyareti sırasında bir suikast planlamışlardır, Ancak önceden haber alınmasıyla sonuçsuz kalmıştır. Mustafa Kemal, suikastın kendisinden çok cumhuriyet rejimine yönelik olduğunu belirterek "Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacaktır. Ancak Türkiye Cumhuriyeti sonsuza kadar yaşayacaktır." demiştir. Cevap E

3 Mart 1924'te halifelik kaldırılmıştır. Mustafa Kemal halifeliği yeni cumhuriyet için potansiyel bir tehlike olarak görüyordu. İnkılap karşıtları Halife Abdülmecid Efendi'yi sık sık ziyaret ediyorlardı. Laik devlet düzeninde din egemenliği yerine akıl ve bilimin egemenliği esas alınmıştı. O halde halifelik kaldırılmalıydı. Ayrıca laik devlet her dine ve inanca eşit mesafede olmalıydı.Dolayısıyla gelişmeye ve yeniliklere karşı olan halifelik kaldırılmıştır. Cevap D

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'ndan Osmanlı Devleti yenilmişti.3 Mart 1878'de Ayastefanos (Yeşilköy) Antlaşması yapıldı. Bu antlaşmanın bazı maddelerinin İngiltere ve Fransa'yı rahatsız etmesi ve Rusya'nın Balkanlarda güçlenmesi ile Berlin Konferansı toplandı. Konferans sonunda Ayastefanos Antlaşması'nın bazı maddeleri değiştirilerek 1878'de tekrar antlaşma yapıldı. (Berlin Antlaşması) Sırbistan, Karadağ halkı hem Sırp hem de ortodokstu. Bulgaristan tamamen Osmanlı Devleti'ne bağlı iken üçe ayrıldı. Esas Bulgaristan Osmanlı Devleti'ne bağlı bir prenslik haline getirildi. Bu da Rusya'nın Panslavist ve Panortodoks politikalarının en önemli amacı idi. Girit ve Ermeni ıslahatlarını bahane ederek Osmanlı Devleti'nin iç işlerine karışmak istemiştir. Bu durumda Panortodoksluk ve Panslavist politikalarının gereğidir. Cevap E

Polisin adli, siyasi, idari ve trafikle ilgili görev ve yetkileri vardır.Geçit, tören ve gösterilerde gerekli güvenlik önlemlerini almak, idari görevdir.Düzene karşı koyan, şiddet kullanan ve saldırıda bulunan kişileri yakalamak, siyasi görevdir. Vatandaşların ırz, can ve mal güvenliğini sağlamak, idari görevdir. Taşıt tescil ederek belge ve plakalarını vermek, trafikle ilgili görevdir. Cevap D

Coğrafi bilgi sistemleri oluşturmak için nüfusun yoğun olduğu bir alan kullanılmak zorunlu değildir. Cevap E

Işın demetlerinin büyük açıyla yere ulaştığı alan sıcak,eğik açıyla ulaştığı alan ise daha soğuk olacaktır. Bu durumda ışın demetleri ulaştıkları alanlarda sıcaklığın eşit olmamasına neden olacaktır. Cevap D

Verilen ülkelerden Kanada Kuzey Kutup Dairesi ve ona yakın enlemlerde yer almaktadır. Cevap C

I. ve IV. dağın kuzey yamaçları daha sıcak olduğundan kalıcı karlar bu yamaçlarda daha yüksektir ve Güney Yarım Küre'dedir. II. ve III. dağların güney yamaçlarında kalıcı karlar daha yukarıda olduğundan Kuzey Yarım Küre'dedir. Kalıcı karların daha yüksekte yer aldığı alanlar Ekvato'ra daha yakındır. Bu durumda II ve IV numaralı dağlar, l ve III numaralı dağlardan Ekvator'a daha yakındır. Cevap D

İklim grafikleri yüz ölçümü hakkında bilgi vermez. İklim çeşidi fazla olduğu için A, en yüksek sıcaklıklara 6.7. aylarda rastlandığı için C, yağışın mevsimlere dağılımı farklı olduğu için D, üçüncü grafikte yaz mevsiminde yağışlı geçtiği için E seçeneğine ulaşılabilir. Cevap B

Dünyayı ortadan ikiye ayıran en büyük çember Ekvator'dur. Güneş ışınlarını yılda 1 kez dik alan ve Ekvato'run güneyinde olan yer Oğlak Dönencesidir. Ekvator'un kuzeyinde kalan ve kutup yıldızını en büyük açıyla alan yer Kuzey Kutup Noktasıdır. Ekvator'un kuzeyinde kalan ve güneş ışınlarını en büyük 23° 27° lik açıyla alan yer Kuzey Kutup Dairesidir. Soru kökünde Yengeç Dönencesine ait bir bilgi yoktur. Cevap A

Yeryüzündeki deprem alanları ile fay hatlarının, sıcak su kaynaklarının dağılımı birbirine paralellik gösterir. Önemli deprem bölgeleri C şıkkındaki haritada verilmiştir. Cevap C

Günlük sıcaklık farkı ile kimyasal ayrışma ters orantılıdır.Verilen merkezlerden günlük sıcaklık farkının en az olduğu I. dir. Cevap A

3. gözlemcinin verdiği bilgide yer alan Nemrut Krater Gölü dış kuvvetlerce değil iç kuvvetler tarafından şekillendirilerek oluşmuştur. Diğer şıklarda dış kuvvetler tarafından oluşturulan yerşekillerinden bahsedilmiştir. Cevap C

1. iklim grafiği Karadeniz iklimini (B), 2. iklim grafiği karasal iklimi (C), 3. iklim grafiği ise Akdeniz iklimini (A) ifade etmektedir. Cevap C

İnsanların toplu yaşama geçmelerinde avcılık ve toplayıcılığın zararlı olması yer almaz. Günümüzde toplu yaşanan yerlerde bile avcılık ve toplayıcılıkla geçimini sağlayan kişiler vardır. Cevap E

Kırsal kesimlerdeki yatırım artışı bu alana olan ilgiyi artırır. Göçler bu alana doğru olur. Cevap D

Nüfus yapısı doğal değil beşeri özelliklere göre ayrılan bölge kapsamına girer. Cevap A

Endonezya hem çok yağış alan, hem de hareketli bir fay kuşağı üzerinde yer almaktadır. Bu nedenle sel, deprem ve volkanik patlamalar gibi olaylar görülebilir. Cevap A

Postmodem felsefecilerden Roger Trigg, çoğulculuk ve görecelik anlayışıyla modemizme tepki duyan düşünürlerdendir. Parçada Trigg tekçi bakış açısını ve akılcı tutumu eleştirmiştir. Cevap C

Felsefe tarihi boyunca aynı felsefe sorularına farklı filozoflarca farklı yanıtlar verilmiştir. Parçada da felsefede iyi ve iyiliğin ne olduğu sorusuna verilen bir çok yanıt olduğundan bahsedilmiştir. Cevap E

Parçada Orta Çağ'ın asıl hakikat olarak Tanrı bilgisi (dini önermeler, inançlar)'ni gördüğü . İnsan bilgisine karşı bu bilginin tercih edilmesi, inanç bilgilerinin değerli görülmesi anlamına gelir ki bu seçenek parçayla karşıt durumdadır. Cevap E

Seçeneklerden C ve E, Hegel'in rasyonalizmine uygun, A ve D ise bilginin tamamen zihinden geldiğini öne süren bir görüştür. Parçada ise nesnenin özelliklerinin (şekil, renk v.s) algılayan özneye ve algılama durumuna göre farklılık göstermekte olduğu, değiştiği söylenmektedir. Cevap B

Parçada ifade edildiği üzere maddenin daha önce geldiğini, daha önemli olduğunu savunan materyalistler, "Var olmak düşünceye bağlıdır." ifadesini kullanamazlar. Cevap C

Deneysel genellemeler (deneye açık, deneyle ulaşılan bütünsel açıklamalar, tümevarımsal sonuçlar) doğrulanamaz.Çünkü beyaz kuğuların gözlemlendiği yolundaki gözlem önermeleri nedenli çok sayıda olursa olsun, bunlardan mantıkça "Bütün kuğular beyazdır." tümel önermesini çıkarmamızın imkânı yoktur, her zaman için yeni bir "siyah kuğu" ortaya çıkabilir. Yani tümevarımsal araştırma evreni sınırsızdır. O halde tüm evreni denetlemek mümkün değildir. Cevap A

Parçanın tümünde ve özellikle de son cümlesinde ifade edilen "Seçimler ve eylemler özgür değilse ahlaki eylemden bahsedilemez." düşüncesi özgürlük olmadan ahlaklılığın da olamayacağı anlamına gelir. Cevap C

Parçada Farabi'nin insanların gereksinimlerini ve diğer eksiklikleri giderebilmek için toplu yaşama yönelmesinin zorunlu olduğu görüşü ifade edilmektedir. Bu görüş "Bireyler toplum halinde yaşamak zorundadır." yargısını destekler. Cevap E

Parçada kişinin bir sanat eseri karşısındaki tavrından söz edilmektedir. Kişi bir sanat eserinin önünde gerçek varlıklar önünde sergilediği tutumdan, tavırdan farklı bir tavır geliştirir. Yani sözü edilen kavram estetik tavırdır. Cevap C